روان‌درمانی از راه دور(e-therapy) چیست؟
پاسخ این سوال به طور ساده این است: استفاده از اینترنت برای تعاملات درمانی. از آنجا که روان‌درمانی از طریق اینترنت عمدتاً به کمک پست الکترونیکی صورت می‌گیرد، بعضی‌ها این روش درمانی را «درمان از طریق پست الکترونیک» (e-mail therapy) می‌نامند.
اغلب روان‌شناسانی که به مشاوره و درمان از طریق اینترنت می‌پردازند عقیده دارند که اینترنت راه‌های جدید و جذابی را برای ارائه خدمات درمانی به وجود آورده است. البته تمام روان‌شناسان در مورد این که درمان از راه دور چیست و یا چگونه باید باشد هم عقیده نیستند. برخی عقیده دارند که درمان از راه دور همانند روان‌درمانی حضوری است و فقط در آن، ارتباط با بیمار از طریق اینترنت و پست‌الکترونیکی صورت می‌گیرد. امّا به نظر نمی‌رسد که این عقیده کاملاً درستی باشد. در مقابل، عده‌ای دیگر از روان‌شناسان معتقدند که درمان از راه دور و از طریق پست الکترونیکی که بر مبنای نوشته‌های متنی است، نوع متفاوتی از تعاملات درمانی را می‌طلبد که واجد ویژگی‌های خاص خود است.
- ۱ . دستیابی آسان به اطلاعات و مطالب مرتبط با سلامت روانی، خصوصاً برای کسانی که در مناطق دور افتاده زندگی می‌کنند.
- ۲ . دستیابی به مشاور و روان‌شناس برای افرادی که از نظر جسمی مشکل حرکتی دارند یا آن‌هایی که پایبند خانه هستند.
- ۳ . سهولت و با صرفه بودن درمان از راه دور
- ۴ . اینترنت باعث شده است که اطلاعات مربوط به سلامت روانی، بیشتر از سابق در دسترس قرار داشته باشد.
- ۵ . احساس راحتی بیشتر برای درمیان گذاشتن مسائل و مشکلات واقعی از طرف مردم، نسبت به جلسات حضوری. شایان ذکر است که مشکلات و موانعی از قبیل خجالت کشیدن یا شرم حضور که در جلسات حضوری برای بیان مسائل وجود دارد، در این روش درمانی حذف می‌شود.
روان‌درمانی از راه دور ابزار مهمی است که به مردم کمک می‌کند تا درباره سلامت روانی بیشتر بیاموزند.
- ۱ . در صورتی که بیماران برای روان‌درمانی از راه دور هزینه پرداخت کنند، این هزینه‌ها مورد قبول و تحت پوشش بیمه نیست.
- ۲ . ملاحظات مربوط به محرمانگی اطلاعات.
- ۳ . عدم کفایت این روش درمانی در شرایط بحرانی و اضطراری.
- ۴ . نامناسب و ناکافی بودن این روش برای کسانی که مشکلات پیچیده دارند. دامنه کمک‌هایی که از طریق این روش به بیمار عرضه می‌گردد محدود است.
- ۵ . نامناسب و ناکافی بودن این روش برای کسانی که بیماری‌های جدّی روانی دارند.
- ۶ . عدم امکان روان درمانگر برای مشاهده تغییر حالت صورت، صدا یا حرکات بدن بیمار.
- ۷ . روان‌درمانی از راه دور، محدودیت‌های جغرافیایی را از میان بر می‌دارد و بدین ترتیب هر کس از هر ملیت و فرهنگی می‌تواند مطالب خود را با روان‌درمانگر در میان بگذارد. امّا بسیاری از توصیه‌های درمانی نمی‌تواند بدون توجه به زمینه‌های فرهنگی و به صورت عام ارائه گردد.
معرفی کلینیک الکترونیکی روان‌یار
کلینیک الکترونیکی اضطراب و افسردگی روان‌یار (www.ravanyar.com) از اول شهریور ماه ۱۳۸۳ بر روی شبکه اینترنت راه‌اندازی شده است. هدف اصلی از راه‌اندازی این کلینیک، از یک سو فراهم نمودن بستر مناسبی برای عموم مردم جهت در میان گذاشتن مشکلات خود با روان‌شناسان و روان‌پزشکان و انجام مشاوره با آنان و از سوی دیگر، اطلاع رسانی علمی به جامعه در مورد بیماری‌ها و مشکلات روانی به‌طور اعم و بیماری‌های اضطراب و افسردگی به‌طور اخص بوده است.
موضوعات این سایت هر چند از جنبه روان‌شناسی عمومیت دارد ولی بیشتر بر دو محور اضطراب و افسردگی متمرکز است. راه‌اندازی این سایت با توجه به این که فرهنگ مراجعه به روان‌شناس و روان‌پزشک هنوز در جامعه ما به‌طرز صحیحی جا نیافتاده است، اهمیت دو چندانی می‌یابد. بدین منظور، برای استفاده از خدمات روان‌یار هر مراجعه‌کننده‌ای تنها به معرفی یک شناسه کاربری و رمز عبور برای خود می‌پردازد و بدون نیاز به احراز هویت و شناسایی شدن از خدمات گوناگون بهره‌مند می‌شود. هم‌اکنون ۱۴ نفر دکتر متخصص روان‌پزشک، روان‌پزشک کودک و نوجوان، روان‌شناس، جراح اعصاب، مشاور خانواده و نیز یک نفر دکتر متخصص تغذیه به‌طور ثابت با کلینیک الکترونیکی روان‌یار همکاری می‌کنند که سوابق تحصیلی و کاری آنان در سایت در معرض دید بازدیدکنندگان قراردارد.
راه‌اندازی کلینیک الکترونیکی روان‌یار از جمله پروژه‌های مرحله اول تکفا (توسعه کاربردهای فناوری اطلاعات) در کشور بوده که در بین کلیه ۳۰۰ پروژه این مرحله به‌عنوان یکی از یازده طرح برتر انتخاب گردیده است.
خدمات کلینیک الکترونیکی روان‌یار
خدمات مختلفی از طریق کلینیک الکترونیکی روان‌یار به بازدیدکنندگان سایت عرضه می‌گردد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره شده است. شایان ذکر است که کلیه این خدمات به‌صورت رایگان عرضه می‌شود.
- مشاوره: بازدیدکنندگان سایت می‌توانند از طریق پست‌الکترونیکی (e-mail) پرسش‌های خود را با روان‌شناسان و روان‌پزشکان سایت در میان بگذارند. پاسخ‌های آنان در مدت حداکثر ۴۸ ساعت از طریق پست‌الکترونیکی ارسال خواهد شد.
- آزمون‌های برخط روان‌شناسی:هر ماه یک آزمون معتبر روان‌شناسی برروی سایت قرار داده می‌شود و آزمون قبلی به‌بخش آرشیو آزمون‌ها منتقل می‌گردد. هم‌اکنون بیش‌از ۳۰ آزمون معتبر روان‌شناسی بر روی سایت قراردارد و بازدیدکنندگان می‌توانند در هر زمانی که خواستند به‌صورت برخط (online) این آزمون‌ها را انجام دهند و نتیجه آزمون خود را درجا دریافت نمایند.
- اطلاع‌رسانی درباره اضطراب و افسردگی: اطلاعات جامعی درباره بیماری‌های اضطراب و افسردگی، انواع و علل آن، ارتباط آن‌ها با سایر بیماری‌ها، شیوع آن‌ها در گروه‌های مختلف، روش‌های درمان و آخرین پژوهش‌ها در این زمینه در معرض استفاده بازدیدکنندگان سایت قرار دارد.
- مقالات علمی: در این بخش، مقالات علمی متنوعی درباره اضطراب، افسردگی و استرس قرار دارد که در هر یک به جنبه‌های مختلف این بیماری‌ها پرداخته شده است. این مقالات از معتبرترین منابع داخلی و خارجی گرفته شده و قبل از قرار گرفتن بر روی سایت به تایید روان‌پزشکان و روان‌شناسان سایت رسیده‌اند.
- واژه‌نامه: هر چند مطالب و مقالات علمی که بر روی سایت قرار دارد برای استفاده عموم مردم تهیه شده‌اند اما برای درک بهتر واژه‌های تخصصی که در برخی مطالب به‌کار رفته است، واژه‌نامه انگلیسی به فارسی و فارسی به انگلیسی با قابلیت جستجو در سایت پیش‌بینی شده است.
- داروهای روان‌پزشکی: در این بخش به منظور آگاهی بیشتر از داروهای متداولی که برای اختلالات عصبی و روانی تجویز می گردد فهرست داروهای روان‌پزشکی به همراه اطلاعات مربوط به هر دارو ارائه شده است.
- بانک اطلاعاتی روان‌پزشکان: در این بخش اطلاعات کلیه روان‌پزشکان و روان‌شناسان کشور شامل نشانی محل‌کار (مطب)، تلفن تماس، ساعت‌های ملاقات و … با قابلیت جستجو قراردارد.
- بانک اطلاعاتی مراکز درمانی: در این بخش، نام و نشانی کلیه مراکز درمانی روان‌پزشکی کشور، با قابلیت جستجو آورده شده است.
- کتابخانه: کتابخانه روان‌یار به معرفی کتاب‌های جالب و ارزنده‌ای که در زمینه روان‌شناسی برای عموم مردم منتشر شده‌اند می‌پردازد. در این بخش، ضمن معرفی ناشران مختلف، قابلیت جستجو بر حسب عنوان کتاب، نام نویسنده، نام ناشر و نام مترجم وجود دارد.
- روان‌پزشکی کودک و نوجوان: این بخش که به تازگی به خدمات روان‌یار افزوده شده و زیر نظر یک نفر فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک اداره می‌شود به موضوعات مرتبط با روان‌پزشکی کودکان و نوجوانان می‌پردازد.
- تعیین وقت: کسانی که مایل باشند مسائل خود را به‌طور حضوری یا تلفنی با روان‌شناسان و روان‌پزشکان مطرح نمایند می‌توانند از طریق سایت نسبت به تعیین وقت ملاقات اقدام نمایند.
- در رسانه‌ها: در این بخش، کلیه گزارش‌ها و مطالب خبری که از سوی رسانه‌های داخلی کشور در رابطه با مسائل روان‌شناسی و به ویژه اضطراب و افسردگی منتشر می‌شود، روزانه در معرض دید بازدیدکنندگان سایت قرار داده می‌شود.
- تغذیه و رژیم درمانی: بخش تغذیه و رژیم درمانی زیر نظر یک پزشک متخصص تغذیه به اطلاع رسانی علمی درباره ارتباط بیماری‌های روانی با تغذیه، معرفی رژیم‌های معروف غذایی، ارائه آزمون‌های مرتبط و پاسخ به پرسش‌های بازدیدکنندگان می‌پردازد.
- اعتیاد و افسردگی: بخش اعتیاد و افسردگی برای آگاهی‌رسانی در مورد انواع اعتیاد و ارتباط متقابل آن با افسردگی و سایر اختلالات روانی راه‌اندازی گردیده و به ارائه آزمون‌ها و مقالات مرتبط در این زمینه می‌پردازد.
- از دنیای روان‌شناسی: در این بخش مقالات علمی جالبی در حوزه روان‌شناسی که مستقیماً به موضوع اضطراب و افسردگی مربوط نمی‌شوند قرار داده می‌شود.
- کارگاه‌های آموزشی: بیش از ۲۰ کارگاه آموزشی روان‌شناسی با موضوعات متنوع از طریق کلینیک روان‌یار برای سازمان‌ها ارائه می‌شود. لیست کامل دوره‌ها همراه با محتوای دوره، شرایط شرکت‌کنندگان و… در سایت قراردارد.
- نظرگاه: در سایت روان‌یار یک نظرگاه اینترنتی (forum) برای تعامل هر چه بیشتر بازدیدکنندگان سایت و اظهار نظر و بحث گروهی درباره موضوعات مختلف پیش‌بینی شده است.
- داستان‌های موفقیت: این بخش در اختیار کسانی قرار‌داده شده است که در گذشته گرفتار بیماری‌های اضطراب و افسردگی بوده و به نوعی بهبود یافته‌اند و اینک مایلند تجربیات خود در این زمینه را در اختیار دیگران قرار دهند.
- آزمون‌های سرگرم‌کننده: در این بخش هم‌اکنون بیش‌از ۱۵۰ آزمون سرگرم‌کننده روان‌شناسی قراردارد که بازدیدکنندگان سایت می‌توانند به‌صورت برخط آن‌ها را انجام دهند.
- سایر خدمات: علاوه بر خدماتی که در بالا اشاره شد، خدمات متنوع و گوناگون دیگری از قبیل جعبه کمک‌های اولیه، خواندنی، شنیدنی‌ها (موسیقی‌های آرامش‌بخش)، مسابقه ماه، یوگا، مدیتیشن و… به بازدیدکنندگان کلینیک الکترونیکی روان‌یار عرضه می‌شود.